زبان و زندگی

مقاله ی حاضر در پی کاوش نسبت زبان و زندگی در جامعه ی معاصر ایران است. تلقی متبوع این مکتوب از زبان و زندگی بر فلسفه ی «ویتگنشتاین متأخر» و «هایدگر متقدم» متکی است. پس از معرفی ریشه های فلسفی، معادل جامعه شناختی آن ها نزد متفکران جامعه شناسی معاصر برای تمهید کارپایه ی مفهومی مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس گفتمان مدنظر «فوکوی» دیرینه شناس و وجه جامعه شناختی آن نزد «لاکلاو» و «موفه» به مثابه راهنمای نظری پژوهش تعیین شد. پس از گشودن گره های نظری و تعیین محدوده ی معناییِ مفاهیم مرکزی، «تحلیل گفتمان» که بیش ترین قرابت با موضوع و مسئله ی این مکتوب را داراست به عنوان روش تحقیق برگرفته شد. اطلاعات مورد تحلیل از طریق مصاحبه ی باز و نیمه ساخت یافته از دو قشر پزشکان و بازاریان فراهم شده است. نتایج تحقیق از طریق تحلیل بازی های زبانی و اعمال گفتمانی مصاحبه شوندگان، سه صورت بندی گفتمانی را پیش نهاد که با عناوین گفتمان علمی، گفتمان عرفی و گفتمان شرعی از هم تفکیک شده اند. مقایسه ی تحلیلی موارد مصاحبه ناظر بر این است که بازی های زبانی و اعمال گفتمانیِ هر صورت بندی، منظومه ی گفتمانی متمایزی پدید می آورد که منبع معنادهی به زندگی عاملان اجتماعی است. بر این اساس و با تکیه بر مبانی نظری تحقیق، سامان زندگی و هستیِ اجتماعی در جامعه ی معاصر ایران را می توان از منظری زبانی مورد فهم قرار داد. منظر زبانی، فهمی نو از مناسبات اجتماعی به دست می دهد و روابطی را به تحلیل می کشد که از دام نظریات کلاسیک می گریختند. این مقاله استدلال می کند زبان دریچه ای است که می تواند برای فهم پیچیدگی جامعه ی معاصر ایران، به غنای نظریه ی جامعه شناسی بینجامد.